Historia

Historia dąbrowskiego muzealnictwa

W roku 1912, wśród członków nowo powstałego Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Zagłębiu, zrodziła się myśl, aby na terenie Dąbrowy utworzyć placówkę, której celem byłoby – zgodnie z ideą Staszicowską – gromadzenie zbiorów geologicznych. Inicjatorem utworzenia w Dąbrowie Górniczej takiej właśnie instytucji był Piotr Przesmycki, jeden z najstarszych absolwentów Szkoły Górniczej i Hutniczej w Dąbrowie (ukończył ją w 1893 r.), świetny znawca geologii Zagłębia Dąbrowskiego i zasłużony pracownik kopalni Reden, oraz Adam Piwowar (absolwent Szkoły Górniczej i Hutniczej z roku 1896), prowadzący w tym czasie na terenie zagłębiowskiej ziemi badania geologiczne.
Muzeum Geologiczne, któremu nadano imię Zygmunta Glogera, znakomitego polskiego etnografa, powstało w salach Resursy. Jego właścicielem było Polskie Towarzystwo Krajoznawcze. Mimo że otwarte zostało poza murami Szkoły, to jednak uważano je za jej część składową. Liczne zbiory napływały od dawnych i aktualnych uczniów, a także innych ofiarodawców. Pod kierunkiem A. Piwowara i P. Przesmyckiego były porządkowane, katalogowane i opracowywane.
Po wznowieniu działalności szkoły w 1919 roku, funkcjonującej już pod nazwą Państwowej Szkoły Górniczej i Hutniczej im. Staszica, obok starań o nowych wykładowców kolejnym zadaniem stało się organizowanie pomocy naukowych. Doktor Adam Piwowar postanowił wskrzesić dawne Muzeum Geologiczne jako pracownię szkolną. Z pomocą uczniów przeniósł z Resursy do szkoły ocalałe zbiory, uporządkował je i wzbogacił, m.in. kolekcją własną pozyskaną podczas wyprawy na Nową Ziemię w 1905 roku, a także zdjęciami wykonanymi podczas tej wyprawy. Zachowano dawną nazwę muzeum, podkreślając w ten sposób jego ideową łączność z Polskim Towarzystwem Krajoznawczym.
Podczas II wojny światowej budynek, zajmowany wciąż przez zmieniające się wojska hitlerowskie, uległ całkowitej dewastacji, a znaczna część zbiorów geologicznych została wyrzucona.
Po zakończeniu działań wojennych, przy pomocy dawnych nauczycieli i uczniów zaczęto przywracać szkołę i muzeum do życia. Duże zasługi miał w tym E. Ciuk (absolwent „Sztygarki” z 1934 r., nauczyciel w tejże szkole i asystent A. Piwowara), który podjął się naukowej klasyfikacji zbiorów. Chociaż w 1947 r. rozpoczął pracę w Instytucie Geologicznym w Warszawie, to jednak do 1950 r. dojeżdżał do Dąbrowy i kierował gabinetem geologicznym. Opracowując z ramienia Instytutu zagadnienia występowania złóż surowców mineralnych na Ziemiach Odzyskanych, miał możność w szybkim tempie uzupełnić zbiory geologiczne i nie tylko odrestaurować to, co zostało zniszczone przez okupanta, ale pomnożyć jeszcze dorobek Piwowara i Przesmyckiego. Po ostatecznym odejściu Ciuka do pracy w Instytucie Geologicznym jego dzieło kontynuował młodszy wychowanek „Sztygarki” – Stanisław Szostak, a od 1955 r. inżynier geolog Anatol Zieliński.
W 1966 r. zbiory zajmowały 5 sal o łącznej powierzchni 240 m kwadratowych. Około 3 tysięcy okazów rozmieszczonych było w 111 gablotach. Większość z nich pochodziła z Zagłębia Śląsko-Dąbrowskiego oraz Dolnośląskiego. Ilustrowały one pełny profil budowy geologicznej obu polskich zagłębi węglowych. Było też wiele okazów z różnych regionów Polski i innych państw: Czechosłowacji, Węgier, Jugosławii, Szpicbergu, Mongolii.
W niedługim czasie Muzeum Geologiczne urosło do rzędu najpoważniejszych tego rodzaju placówek w kraju. Było jedyną tego typu naukową placówką geologiczną w Zagłębiu. Obok licznych wycieczek z okolicznych szkół przyjeżdżali do niego naukowcy, specjaliści w dziedzinie geologii i górnictwa oraz wielu innych gości.

Budynek Muzeum

Siedziba Muzeum Miejskiego „Sztygarka” została wybudowana w latach 1839-1842 z inicjatywy Zarządu Banku Polskiego w Warszawie. Projektantem budynku był architekt pochodzenia włoskiego Franciszek Maria Lancii. W gmachu urzędował Zarząd Zachodniego Okręgu Górniczego.
Od 1889 roku w budynku mieściła się Szkoła Górnicza i Hutnicza zwana potocznie „Sztygarką”. W niej gromadzono pierwsze zbiory geologiczne, na bazie których stworzono muzeum szkolne. Podobnie jednak jak i szkoła działało ono z przerwami spowodowanymi I i II wojną światową. W styczniu 1986 r. zostało reaktywowane pod nazwą Muzeum Geologiczne i Historii „Sztygarki” Zespołu Szkół Zawodowych Wspólnoty Węgla Kamiennego im. S. Staszica . W swoich tradycjach nawiązywało do Muzeum Geologicznego im. Zygmunta Glogera, które powołano do życia w 1912 r. z inicjatywy ówczesnego Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Zagłębiu Dąbrowskim. Muzeum pełniło funkcję ośrodka muzealno – dydaktycznego w/w szkoły. Było zlokalizowane w jej I Pawilonie, czyli w miejscu, gdzie obecnie ma siedzibę Muzeum Miejskie „Sztygarka”, powołane do życia pod taką nazwą mocą Uchwały Rady Miejskiej z 19 listopada 1997 roku.
Muzeum Miejskie „Sztygarka” ma za zadanie ochronę dziedzictwa kulturowego Dąbrowy Górniczej.