Wystawa „Tropem Kolberga”, która gościć w naszym Muzeum będzie od 12 marca do 3 maja br. jest efektem badań terenowych, jakie na terenie Zagłębia Dąbrowskiego wykonała Dobrawa Skoniczna-Gawlik – etnograf, Bartosz Gawlik – fotograf oraz Robert Garstka – fotograf.
Wystawa to zbiór fotografii, które prezentują tradycyjne budownictwo oraz obrzędowość doroczną Zagłębia Dąbrowskiego.
Na sali wystawienniczej poza zdjęciami, zwiedzający będą mieli okazję obejrzeć także filmy, który powstał podczas badań terenowych.
Podczas wernisażu Dobrawa Skonieczna-Gawlik poprzez prelekcję z pokazem multimedialnym przybliży nam założenia projektu, oraz opowie o zwyczajach i obrzędach z naszego regionu. Dodatkową atrakcją będzie występ Kapeli Regionalnej „Mierzęcice”, która zaprezentuje nam zagłębiowskie utwory ludowe.
Wernisaż wystawy – 12 marca 2015 r. , godzina 17.00
Muzeum Miejskim „Sztygarka” w Dąbrowie Górniczej.
Projekt „Tropem Kolberga – terenowe badania Zagłębia Dąbrowskiego” był projektem wiele wątkowym. W ramach ministerialnego projektu zaplanowano i zrealizowano kilka działań zmierzających do udokumentowania zwyczajów i obrzędów dorocznych oraz rodzinnych mieszkańców Zagłębia Dąbrowskiego, utrwalenia tradycyjnej architektury i współcześnie praktykowanych zwyczajów.
Pierwszym działaniem był tzw. etap szkolny, czyli krótkie badania etnograficzne pięciu wybranych zwyczajów dorocznych oraz rodzinnych prowadzone przez współpracujące szkoły, ośrodki kultury oraz stowarzyszenia w miejscowościach Zagłębia Dąbrowskiego. Do współpracy zaproszono: Zespół Szkolno – Przedszkolny w Wojkowicach Kościelnych, Ośrodek Kultury w Koziegłowach, Szkołę Podstawową w Toporowicach, Publiczne Gimnazjum im. Marszałka J. Piłsudskiego w Siemoni, Szkołę Podstawową nr 23 w Dąbrowie Górniczej, Fundację „Stara Szkoła” z Ryczowa – Kolonii, Gminny Ośrodek Kultury w Niegowej, Zespół Szkolno – Przedszkolny w Żelisławicach oraz Zespół Szkół nr 2 w Niegowonicach. Młodzież z tych miejscowości przeprowadziła 79 wywiadów kwestionariuszowych z 83 informatorami. Spośród wszystkich prac wybrano dwie grupy: z Siemoni i Koziegłów, które w ramach nagrody przyjechały do będzińskiego muzeum na warsztaty poruszające tematykę zagłębiowskich tradycji, budownictwa i stroju. Jury, w skład którego wchodziła dyrekcja i pracownicy Muzeum Zagłębia, Regionalnego Ośrodka Kultury oraz etnograf przyznała także nagrodę indywidualną uczniowi z Ryczowa – Kolonii Kamilowi Królikowskiemu.
Drugim zadaniem realizowanym w ramach „Promesy – Kolberg 2014” było przeprowadzenie kwestionariuszowych badań terenowych. Badania te, prowadzone według rozbudowanego kwestionariusza badawczego dotyczącego zwyczajów i obrzędów dorocznych oraz rodzinnych, odbyły się w czerwcu i lipcu br. w 24 wsiach i miejscowościach leżących na terenie zagłębiowskich gmin i parafii (Żelisławice, Koziegłowy, Niegowa, Niegowonice, Tucznawa, Targoszyce / Toporowice, Siemonia, Bobrowniki, Psary, Ogrodzieniec).
Etnografowie zebrali 100 wywiadów z 103 informatorami, niejednokrotnie uzyskując ciekawe informacje pozwalające zaplanować i wykonać dokumentację fotograficzną lub filmową uroczystości kościelnej bądź rodzinnej. W ramach prowadzonych badań pozyskano także fotografie z albumów rodzinnych dokumentujące życie mieszkańców poszczególnych miejscowości. Wśród informatorów, którzy wyraziły ochotę na przyjęcie etnografów i poświęcenie im kilku godzin na rozmowę, największą grupę stanowiły osoby urodzone w latach 1931 – 1940 (43 osoby), najstarszy informator miał 98 lat a najmłodsza osoba urodziła się w 1961 roku.
Trzecim etapem projektu przyczyniającym się do dokumentacji obrzędów i zwyczajów mieszkańców pogranicza małopolsko – śląskiego było wykonanie cyklu fotografii uroczystości kościelnych, zachowań ludycznych oraz obrzędów rodzinnych. Zdjęcia wykonano w 28 miejscowościach leżących na terenie Zagłębia Dąbrowskiego m.in. w Dąbiu, Niegowonicach, Mzurowie, Tucznawie, Psarach, Leśniakach, Koziegłówkach oraz Sączowie.
W ramach ministerialnej Promesy – Kolberg 2014 wykonano również fotografię tradycyjnego budownictwa w 10 zagłębiowskich miejscowościach i dzielnicach – Czeladzi, Górze Siewierskiej, Kolonii Cieśle, Pińczycach, Postaszowicach, Sławkowie, Strzemieszycach, Trzebiniowie, Wierzbicy oraz Winownie. Utrwalono wiele zabudowań o konstrukcji drewnianej, kamiennej, ceglanej lub mieszanej oraz założono karty ze zdjęciem budynku, krótkim opisem i stanem zachowania.
Zgodnie z założeniami projektu wykonano również dokumentację filmową trzech zwyczajów związanych z rokiem obrzędowym: „Misiów” z gminy Niegowa, „Turków” z Koziegłówek i Winowna, procesji w dniu Wniebowzięcia NMP w Niegowonicach oraz święcenia pokarmów w sączowskiej parafii.
Na koniec w ramach „Tropu Kolberga…” przeprowadzono wykłady i prezentacje w szkołach, ośrodkach kultury i stowarzyszeniach omawiające realizację projektu, wyniki pozyskane podczas badań oraz fotografię wykonane w trakcie etnograficznych wypraw w teren.
Z efektami prac zapoznać się można na wydanej w ramach projektu płycie DVD oraz stronie internetowej www.tropemkolberga.pl a także na udostępnianej bezpłatnie wystawie fotografii autorstwa Bartosza Gawlika i Roberta Garstki.
Obecnie wystawa powstała w ramach projektu „Tropem Kolberga – etnograficzne badania terenowe Zagłębia Dąbrowskiego” wzbogacona prezentacją i wykładem krąży po muzeach i placówkach edukacyjno-kulturalnych nie tylko Zagłębia Dąbrowskiego ale i całego województwa śląskiego.
Dobrawa Skonieczna – Gawlik
etnograf
Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie”