Etnografia i podróże
Kto z nas nie marzył o tym, by zaszywszy się pod pokładem dalekomorskiego frachtu, po kilku tygodniach rejsu postawić stopę na rozgrzanym piasku jakiejś wyspy. Można również zamknąć oczy i pomyśleć o bajecznie upierzonych rajskich ptakach nowogwinejskiej dżungli, o kwiatach we wszystkich kolorach tęczy, czy o nieprzebytej ścianie tropikalnego, deszczowego lasu, za którą być może żyją inni ludzie.
Odczuwamy często niedosyt wyobraźni, pragnienie dotknięcia czegoś niezwykłego, namacalnego. Niezwykłości, skądkolwiek by nie pochodziły – posiadają zazwyczaj ogromną moc przyciągania. Ta zaś z tym większą siłą działa, im owych cudów ciekawsza historia dotyczy. Nie inaczej jest w przypadku działu Etnograficzno-Podróżniczego w Muzeum Miejskim „Sztygarka”. W kilku podziemnych salach gmachu, kustosz Grzegorz Kuśpiel zgromadził imponujące artefakty z całego świata. Dzisiaj każda z tych niezwykłości żyje swoim życiem…
W pięciu, fascynująco zaaranżowanych podziemnych salach odnajdziemy cały świat różnic i bogactwa kulturowego naszej planety. Unikatowa kolekcja etnograficzna jest owocem dwudziestoletnich ekspedycji po bezdrożach siedmiu kontynentów. Zobaczymy jak żyją, polują i walczą ludzie z plemion Dani, w odległej o dziesiątki tysięcy kilometrów Papui. Śmiercionośne strzały na ludzi, pazury kazuarów czy rytualne siekierki do obcinania palców, to jedynie ułamek tego, co możemy zobaczyć w sali Pięciu Wysp.
Dowiemy się, kim byli tajemniczy budowniczowie Nuragów na Sardynii oraz dlaczego plemiona Tana Toraja z Celebesu chowają swoich bliskich w drewnianych trumnach sto metrów nad ziemią. W Sali Boliwijskiej zobaczymy zrekonstruowaną w skali 1:1 Bramę Słońca z Ameryki Południowej. Kilkunastometrowy spacer po Muzeum zaprowadzi nas do największego kompleksu świątynnego Angkor Wat w Kambodży – praca dyplomowa uczniów Liceum Plastycznego z Dąbrowy Górniczej.
Z podrównikowego klimatu możemy bardzo łatwo przenieść się do arktycznego Spitsbergenu, Antarktydy i Himalajów. Mroźna sala jest wypełniona po brzegi cennymi, polarnymi rekwizytami. Ekspedycyjne sanie transportowe Marka Kamińskiego oraz zimowy sprzęt alpinistyczny Krzysztofa Wielickiego, to jedne z najcenniejszych darów w dziale Etnografii i Podróży.
W pozostałych salach zostały zgromadzone rekwizyty z Azji i Ameryki Południowej. Tajemniczy grobowiec Wirakoczy, wnętrze zapierającego dech w piersiach Taj Mahal, a może spacer uliczką indyjską. To od nas zależy, gdzie chcemy odbyć podróż…
Trochę historii…
Koniec lat 90. XX wieku. W budynku dawnego Urzędu Miasta działa Galeria Podróżnika. Mieszkańcy Zagłębia i Śląska po każdej zakończonej wyprawie grotołazów mają okazję przenieść się w inny wymiar. Początkowo za sprawą fotografii ze świata i podróżniczych „pamiątek”, ale z biegiem lat, eksponatów, fotografii i wrażeń przybywało…
17 października 2002 roku w Muzeum Miejskim „Sztygarka” w Dąbrowie Górniczej rozpoczął życie nowy dział muzealny poświęcony podróżom i kulturom ludów świata. Przeprowadzony w latach 2005-2006 generalny remont siedziby Muzeum spowodował wymuszoną likwidację aranżowanych sal. Przez kolejnych sześć lat dokładaliśmy wszelkich starań, aby z należytą wiarygodnością odtworzyć klimat odwiedzonych przez nas miejsc. Setki przywiezionych, podarowanych i zakupionych przedmiotów, dla których należało stworzyć nową przestrzeń.
26 maja 2012 roku Dział Etnograficzno-Podróżniczy ponownie w całości został udostępniony zwiedzającym. W nowej szacie i w nowym miejscu…
Etnografia lokalna
Etnografia to nauka zajmująca się opisem i analizą kultur ludzkich. W zakres badań tej dyscypliny wchodzą poszczególne dziedziny i wytwory kultury ludowej.
Etnografia lokalna zaprezentowana w Muzeum Miejskim „Sztygarka” analizuje i opisuje kulturę ludową Zagłębia Dąbrowskiego ze szczególnym uwzględnieniem Dąbrowy Górniczej i jej okolic.
Każda kultura ludowa jest nieodłącznie związana ze środowiskiem lokalnym. Charakter każdej społeczności uwarunkowany jest położeniem geograficznym, rodzajem produkowanych dóbr oraz historią.
Na kulturę ludową składają się takie treści i formy życia społeczności lokalnej jak obrzędowość, zwyczaje doroczne i rodzinne, folklor, sztuka ludowa a także cała sfera materialna, a więc narzędzia i sprzęty służące do pracy w polu.
Poprzez zbiory zebrane w naszym Muzeum chcemy Państwu przybliżyć kulturę wiejską naszej „małej ojczyzny”.
Na wystawie stałej „Jak żył dawniej rolnik i górnik na ziemi zagłębiowskiej” zaprezentowany został dawny wystrój domów wiejskich występujących na terenie Zagłębia Dąbrowskiego.
Wiejskie domy składały się z sieni, izby i komory. Czasami obok istniała mała izdebka, która odgrywała rolę dodatkowego pomieszczenia gospodarczego, w którym hodowano zwierzęta domowe.
W pierwszej sali wystawienniczej ukazana została izba kuchenna i izba sypialniana.
W kuchni zobaczymy piec z okapem, kuchenne makatki oraz różnego rodzaju sprzęty gospodarstwa domowego (krajalnica do chleba, naczynia gliniane, kosze do wypiekania chleba, przyrząd służący do wyciskania soku z owoców, praska do sera, moździerz, młynek itp.)
W izbie dziennej widzimy łóżko wyściełane haftowaną pościelą oraz szafę ozdobioną snycerką z pierwszej połowy XX w. Na ścianie widnieją obrazy, zawieszane jeden obok drugiego w charakterystyczną „listwę”, o tematyce sakralnej (przedstawiające wizerunek Matki Boskiej i Chrystusa) i ludowej (wizerunki św. Barbary).
Znajdują się tu także sprzęty codziennego użytku, jak stół, krzesła, drewniana zabawka dziecięca, maszyna do szycia oraz psy służące do ściągania butów.
Do jednych z najcenniejszych eksponatów zaliczyć możemy instrument muzyczny, jakim jest fisharmonia z 1910 r. oraz maglownica przemysłowa.
Muzeum Miejskie „Sztygarka” w 2004 r. dokonało rekonstrukcji stroju zagłębiowskiego, który od tej pory można podziwiać. Jest on wzorowany na dawnym stroju będzińsko – siewierskim, który na tym terenie miał największy zasięg.
Poza strojem zagłębiowskim, prezentujemy kobiece ubiory odświętne, używane na terenie Dąbrowy Górniczej i okolic przez Koła Gospodyń Wiejskich. Na uwagę zasługuje fakt, że są to stroje oryginalne, zachowane w całości. Najstarszy z prezentowanych ubiorów pochodzi z 1920 r.
Druga sala wystawiennicza związana jest z życiem gospodarczym ludu wiejskiego, a więc pracą na roli. Mogą tu Państwo zobaczyć i dotknąć dawnych narzędzi rolniczych, takich jak brony, cepy, kosy, widły, sieczkarnie, radła, pługi, sochę, nosidła na wodę, chomąta, żarna oraz narzędzia stolarskie, takie jak strugi.
Ciekawym eksponatem jest miech z kuźni ze Strzemieszyc Małych, która została rozebrana w całości i czeka na ponowną rekonstrukcję.
Wkrótce powiększymy nasze zbiory o eksponaty związane z plastyką obrzędową.
Zapraszam Państwa do zapoznania się z eksponatami z naszego działu oraz z ofertą edukacyjną o tematyce etnograficznej.
Chcieliśmy również zachęcić do poszukiwania cennych artefaktów związanych z dawną kulturą Zagłębia Dąbrowskiego, które mogłyby wzbogacić muzealne zbiory.