50-lecie odsłonięcia pomnika
Stanisława Staszica
28 września 2012
Stanisław Staszic to nie tylko filozof doby Oświecenia, katolicki ksiądz, autor wielu książek. To także geolog – badacz naukowy, twórca mapy przedstawiającej bogactwa naturalne, inicjator założenia w Kielcach Szkoły Akademiczno-Górniczej, która zapoczątkowała działalność uczelni technicznych na terenie Polski, a przede wszystkim była pierwowzorem dla dąbrowskiej „Sztygarki”. Stanisław Staszic stał się jej patronem. Z pewnością szkoły tej by nie było, gdyby nie jego wcześniejsze zasługi.
Uznając je, wychowankowie, podczas VI Zjazdu Absolwentów w 1958 roku, położyli kamień węgielny pod budowę pomnika Staszica. Odsłonili go 30 września 1962 roku podczas kolejnego Zjazdu. Odlany z brązu monument był wynikiem pracy rzeźbiarzy śląskich – Jerzego Kwiatkowskiego i Kazimierza Madeja. Od tej chwili mija właśnie 50 lat.
Powstanie pomnika zostało poprzedzone odsłonięciem w 1960 roku popiersia Stanisława Staszica z okazji zorganizowanej konferencji naukowo-technicznej, omawiającej dotychczasowy dorobek Szkoły i dalsze perspektywy jej rozwoju, w związku z inauguracją obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego.
Wdzięczność Staszicowi należy się nie tylko od uczniów, ale także mieszkańców Dąbrowy Górniczej. To on, kierując w rządzie Królestwa Polskiego sprawami przemysłu ciężkiego, wniósł swój wkład w przejęcie dąbrowskiej kopalni i rozwój górnictwa oraz powstanie w naszym mieście czterech hut cynku „Konstanty” i robotniczego osiedla.
Program uroczystości:
– występ Miejskiej Orkiestry Dętej,
– powitanie gości przez Dyrektora Muzeum Miejskiego i ZSZ „Sztygarka”,
– wystąpienie Stanisława Matuszka – absolwenta „Sztygarki”, ówczesnego dyrygenta orkiestry szkolnej,
– wygłoszenie słowa przez przedstawiciela Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Hutniczego,
– złożenie kwiatów,
– zapoznanie się z wystawą plenerową o St. Staszicu pochodzącą ze zbiorów Muzeum Staszica w Pile.
Informujemy, iż w razie niepogody uroczystość odbędzie się w budynku Muzeum Miejskiego „Sztygarka”.
Andrzej Wójcik, Arkadiusz Rybak
POMNIK STANISŁAWA STASZICA W DĄBROWIE GÓRNICZEJ
Jeden z nielicznych pomników znajdujących się na terenie Dąbrowy Górniczej jest zlokalizowany na skwerze naprzeciw Muzeum Miejskiego „Sztygarka”. Jest to pomnik patrona Szkoły Górniczej STANISŁAWA STASZICA, którego imię placówka otrzymała już w 1919 roku.
Skwer, o którym wyżej wspomniano, ma jednak historię znacznie starszą niż ta z okresu ustawienia tam pomnika Stanisława Staszica. Miejsce to było idealne do eksponowania tam bądź pomnika lub jakiejś innej figury. Dlatego, aby prześledzić dzieje tego skrawka zieleni przy dzisiejszej ulicy Legionów Polskich, musimy cofnąć się do początku XIX wieku.
Władze górnicze urzędujące w Dąbrowie od lat dwudziestych zeszłego wieku dbały o planowy i ekonomiczny rozwój tej niewielkiej wtedy wsi. Na planie dąbrowskich zakładów przemysłowych, wykonanym przez mierniczego Fryderyka Krumpla w 1833 roku, znajdujemy już siatkę ulic, jaka przetrwała w niezmienionym stanie do dzisiaj. Jest to obecne centrum Dąbrowy, zamykające się pomiędzy ulicami Fryderyka Chopina, Tadeusza Kościuszki, Jana III Sobieskiego i Legionów Polskich. W 1828 roku z okazji dziesięciolecia państwowych hut cynku opracowano projekt pomnika, który miał stanąć na tym terenie. Inwestycja ta została jednak przerwana na skutek wybuchu powstania listopadowego. Wykonane dla potrzeb tej inwestycji kamienne lwy trafiły do pałacu w Grodźcu.
Przez następne sto lat teren przed dzisiejszą „Sztygarka” był raczej zaniedbany. W miarę upływu czasu został on stopniowo otoczony zwartą zabudową. Powstały tu takie budowle, jak: Pałac Zarządu Zachodniego Okręgu Górniczego, oddany do użytku w 1842 roku, kościół św. Barbary z końca XIX wieku oraz Kopalnia Ćwiczebna wybudowana w 1927 roku.
W czasie I wojny światowej działała w Dąbrowie Górniczej Liga Kobiet Pogotowia Wojennego. Z inicjatywy jej członkiń pusty plac pomiędzy dzisiejszymi ulicami Legionów Polskich i Górniczą nazwano Placem Legionów. Teren nowego placu został wtedy wyrównany i obsadzony drzewami. W 1924 roku, z okazji dziesiątej rocznicy wymarszu zagłębiowskich oddziałów legionowych z Dąbrowy, ustawiono w miejscu dzisiejszego pomnika Staszica obelisk upamiętniający to wydarzenie. Niestety, już w 1939 roku okupant niemiecki po zajęciu Dąbrowy Górniczej usunął wszelkie oznaki polskości na tym terenie. Zniknął wtedy bez śladu także pomnik poświęcony legionistom.
Po drugiej wojnie światowej pomnik ten nie mógł powrócić na swoje miejsce ze względów politycznych, a dalszą kartę historii tej części Dąbrowy dopisali uczniowie i nauczyciele „Sztygarki”.
Już podczas VI Zjazdu Absolwentów Państwowej Szkoły Górniczo-Hutniczej i Technikum Górniczego w Dąbrowie Górniczej podjęto uchwałę dotyczącą budowy pomnika patrona szkoły i 24 maja 1958 roku położono kamień węgielny pod pomnik. W 1961 roku zawiązano wśród wychowanków „Sztygarki” Komitet Budowy Pomnika Stanisława Staszica w Dąbrowie Górniczej. Prezesem komitetu został wybrany inż. HERMAN SKABA (dyrektor Przedsiębiorstwa Materiałów Podsadzkowych), wiceprezesem inż. LEON MARSZAŁEK, a sekretarzem inż. WACŁAW FARYNA. W latach 1961 -1962 komitet zorganizował wśród absolwentów szkoły zbiórkę funduszy na budowę pomnika.
Jeszcze wcześniej, bo już na początku 1960 roku, Koło Absolwentów Szkoły i Komitet Rodzicielski postanowili ufundować popiersie Stanisława Staszica. Odsłonięcia dokonano 14 czerwca 1960 roku, podczas konferencji naukowo-technicznej na temat udziału „Sztygarki” w rozwoju przemysłu.
Nieustający w swoich statutowych działaniach Komitet Budowy Pomnika Stanisława Staszica w Dąbrowie Górniczej zlecił 25 stycznia 1962 roku wykonanie projektu pomnika artystom rzeźbiarzom JERZEMU KWIATKOWSKIEMU i KAZIMIERZOWI MADEJOWI. Odlew postaci został wykonany w czerwcu 1962 roku w Hucie 1 Maja w Gliwicach przy współudziale specjalistów z Gliwickich Zakładów Urządzeń Technicznych, pod kierunkiem inż. ANDRZEJA BRZEZIŃSKIEGO. Cokół, na którym posadowiono odlew pomnika, został wykonany przez pracowników Przedsiębiorstwa Remontowego Hutnictwa z Katowic. W dniu 11 września 1962 roku został przywieziony odlew postaci Stanisława Staszica, który zamontowano na przygotowanym wcześniej cokole. Uroczyste odsłonięcie pomnika Stanisława Staszica nastąpiło 30 września 1962 roku w czasie VII Zjazdu Wychowanków „Sztygarki”. Warto przytoczyć tutaj słowa kroniki szkolnej, opisującej wydarzenia mające miejsce przed odsłonięciem pomnika:
„Od godziny 8-ej rano zaczęli napływać do starej „Sztygarki” absolwenci Państwowej Szkoły Górniczo-Hutniczej oraz Technikum Górniczego. Byli to ludzie poważni, którym to siwizna pokryła czoła, w średnim wieku, młodzi i bardzo młodzi, którzy dopiero dwa lub rok ternu opuścili ławę szkolną. Spotkali się dawni koledzy, witali bardzo serdecznie, wspominali dawne szkolne lata, opowiadali o swoim życiu, radościach i kłopotach.”
Na zakończenie należy wspomnieć o jeszcze jednym wydarzeniu, które miało miejsce rok po odsłonięciu pomnika (wrzesień 1963), kiedy to komitet na zakończenie swojej działalności podjął decyzję o wykonaniu rzeźby przedstawiającej Stanisława Staszica, wykonanej w gipsie. Rzeźba ta jest obecnie eksponowana na parterze pawilonu II Zespołu Szkół Zawodowych „Sztygarka”.
