Nowe odkrycia w  sprawie pierwszego prezydenta miasta
Adama Piwowara
na wystawie w dąbrowskiej ,,Sztygarce”

 

„Kochany Drogi Janku. Nareszcie jestem już w Kochanej zadymionej Dąbrowie i ślę Ci jak najserdeczniejsze uściski” – pisze Adam Piwowar do swego przyjaciela ze studiów w Szwajcarii Pawła Jankowskiego. Pocztówka wysłana z Dąbrowy Górniczej we wrześniu 1899 roku jest pierwszym znanym dokumentem życia prywatnego Adama Piwowara. Praca historyków z Muzeum Miejskiego ,,Sztygarka” zaowocowała odkryciem wielu nowych faktów z życia historycznego prezydenta Dąbrowy Górniczej. ,,Charakterystyczna postać z sumiastymi wąsami przewija się przez wiele wydarzeń, które miały miejsce na terenie naszego miasta na przełomie XIX i XX wieku” – mówi o Adamie Piwowarze dyrektor muzeum Arkadiusz Rybak.

 

Adam Marceli Piwowar (1874 – 1939)

 

Rok po uroczystych obchodach 100-lecia nadania praw miejskich Dąbrowie Górniczej obchodzimy setną rocznicę wyboru Adama Piwowara na stanowisko pierwszego prezydenta miasta. Z tej okazji dokumenty i fotografie przekazane przez córkę Adama Piwowara Barbarę Piwowar zostały poddane konserwacji i będzie je można oglądać w Muzeum Miejskim ,,Sztygarka”. Odkryte przez Grzegorza Sztala w korespondencji rodziny Jankowskich kartki pocztowe oraz oryginalne fotografie wykonane na Nowej Ziemi, czy wreszcie unikatowe pamiątki i zabytki związane z współtworzoną przez Piwowara lożą masońską, to tylko niektóre ze zbiorów, które wzbogacą wyjątkową wystawę przygotowaną przez dąbrowskie Muzeum.

Wielowymiarowa historia życia jednego z pierwszych absolwentów dąbrowskiej ,,Sztygarki”, bogata w liczne podróże, studia w Zurychu i kilkuletnie zesłanie do Archangielskiej Guberni, ściśle związana była z Dabrową Górniczą. Z pozyskanych na wystawę dokumentów i przeprowadzonych badań wyłania się wybitna, wszechstronna i arcyciekawa postać rewolucjonisty, naukowca, geologa, wolnomularza i działacza samorządowego. Począwszy od tragicznych wydarzeń z 1897 roku w dąbrowskiej „Hucie Bankowej”, kiedy to rosyjskie wojsko zastrzeliło 5 demonstrujących robotników, poprzez czas, kiedy po zakończeniu studiów i przyjeździe do Dąbrowy Górniczej Adam Piwowar został 13 kwietnia 1903 roku aresztowany i osadzony za działalność konspiracyjną w więzieniu, aż do śmierci w 1939 roku w Dąbrowie Górniczej, życie wybitnego geologa zaskakuje nagłymi, czasem dramatycznymi zwrotami oraz nadzwyczajną aktywnością i pracowitością. Pobyt Piwowara w Archangielsku, gdzie pracował w Muzeum Polarnym, a następnie jego droga podczas wyprawy na Nową Ziemię, gdzie przemierzał nieznany ląd pieszo lub na saniach ciągniętych przez psy, pozwala nam poznać pierwszego prezydenta z zupełnie innej, nieznanej strony.

Możemy nareszcie dokładniej prześledzić niektóre z tych odległych wydarzeń, takich jak na przykład brutalne pobicie, które przytrafiło się Piwowarowi niedługo przed powrotem z Archangielska, o czym wspomina Andrzej Radek:

Z radosną gorączką zabierano się do powrotu. I oto prawie w przeddzień wyjazdu – „czarna sotnia” moskiewska – wszelkiego rodzaju męty społeczne […] urządziły manifestację […] i dokonano napadu na zesłańców politycznych. Zesłańcy nie spodziewali się napadu, byli słabo uzbrojeni, mimo to bronili się zaciekle. W tej krwawej bitwie Piwowar został ciężko raniony w głowę, skutkiem czego musiał pozostać w szpitalu. (A. Radek, Rewolucja w Zagłębiu Dąbrowskim, Sosnowiec 1929, s. 51).

 

Pocztówka wysłana przez Adama Piwowara z Nowej Ziemi.

 

W 1905 roku Adam Piwowar powrócił do Dąbrowy Górniczej wraz z poślubioną w Archangielsku Haliną z Czechowskich. Kontynuował pracę konspiracyjną na rzecz Polskiej Partii Socjalistycznej aż do wybuchu pierwszej wojny światowej. Bohater wystawy przygotowanej przez dąbrowskie muzeum był również cenionym pedagogiem w Państwowej Szkole Górniczej i Hutniczej im. Stanisława Staszica, gdzie prowadził zajęcia z zakresu geologii i mineralogii.

Adam Piwowar zapisał się na kartach historii także jako jeden z propagatorów idei wstępowania ówczesnych dąbrowiaków do Legionów Polskich. Aktywny, również po zakończeniu kadencji prezydenta, działacz społeczny i samorządowy został współtwórcą zagłębiowskiej loży masońskiej, która powstała 14 marca 1924 roku w Sosnowcu pod nazwą „Staszic”. Tzw. imię zakonne Adama Piwowara w ramach loży to Jan Krzemień. Posiedzenia zagłębiowskich wolnomularzy odbywały się w Sosnowcu, Dąbrowie Górniczej oraz Busku Zdroju.

Pierścień/sygnet Adama Piwowara z Loży Masońskiej

Wyjątkowo barwna i ciekawa postać pierwszego prezydenta zostanie ożywiona i przypomniana mieszkańcom Dąbrowy Górniczej na wystawie ,,Adam Piwowar – rewolucjonista, odkrywca, wolnomularz”. Znajdziemy na niej także wątki bardzo osobiste  z życia Piwowara, takie jak skomplikowane relacje z kobietami i historie miłosnych zawodów, które ujawniają się listach prezentowanych na wystawie. Przygotowaną z dużym rozmachem ekspozycję można oglądać od 20 października w Muzeum Miejskim ,,Sztygarka” w ramach rozpoczynającego się w październiku Festiwalu Kultury ZagłębieWood.

 

Monika Polaczek

Fotografie z archiwum Muzeum Miejskiego ,,Sztygarka”