Biblioteka

ZBIORY BIBLIOTECZNE

W placówce działa wewnętrzna biblioteka muzealna, która gromadzi i udostępnia literaturę z dziedzin reprezentowanych w Muzeum. Materiały biblioteczne, około 2,5  tys. pozycji, obejmują głównie: zagłębiana (historia miasta Dąbrowy Górniczej na tle regionu), a także prace z zakresu nauk przyrodniczych (w tym geologię), nauk technicznych (w tym górnictwo i hutnictwo), archeologię, etnografię i etnologię, wydawnictwa podróżnicze (np. związane z  subkontynentem indyjskim), „judaika”, „chopiniana” oraz publikacje z zakresu muzealnictwa i muzeologii. Książki i czasopisma pochodzą głównie z darów, wymiany wydawnictw muzealnych oraz zakupów. Biblioteka Muzeum Miejskiego „Sztygarka” ma charakter prezencyjny – zbiory udostępniane są na miejscu. Tu istnieje również możliwość wykonania reprografii wybranych materiałów.

Bardzo ciekawym elementem odnoszącym się do regionalnych zbiorów i informacji o niej, jest stworzony tutaj przez historyka regionalistę dr. Mariana Łabuza, topograficzny katalog zbiorów zagłębiowskich książnic. „Milenijny katalog zagłębianów” odnotowuje  wydawnictwa  regionalne istniejące w miejskich bibliotekach na terenie Zagłębia Dąbrowskiego do roku 2000 oraz podaje bibliotekę i miasto, w którym  znajduje się  szukana publikacja.

Biblioteka Muzeum Miejskiego „Sztygarka” gromadzi i udostępnia następujące czasopisma i wydawnictwa ciągłe:

Regionalia: „Zeszyty Muzeum Miejskiego „Sztygarka”, „Dąbrowski Magazyn Historyczny”, „Echo dawnych Strzemieszyc”, „Zeszyty Zagłębiowskie”, „Raptularz Kulturalny”, „Przegląd Dąbrowski”, „Magazyn – Ekspres Zagłębiowski”, „Wiadomości Zagłębia”.

Nauki przyrodnicze: „Przyroda Górnego Ślaska”.

Archeologia „Archeologia Polski”, „Archeologia Żywa”, „Badania archeologiczne na Górnym Śląsku i ziemiach pogranicznych”, „Zeszyty Łosieńskie”.

Etnografia i podróże „Lud”, „National Geographic”.

Muzealnictwo i ochrona zabytków: „Muzealnictwo”, „Ochrona Zabytków”, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”.

Księgozbiór z górniczym rodowodem

„Habent sua fata libelli” podrecznik2O tym, że zarówno książki, jak i całe ich kolekcje mogą dzielić niezwykłe i burzliwe losy, zanim ulegną rozproszeniu i zniszczeniu, świadczą peregrynacje książek jednej z najstarszych szkół górniczych w Polsce. Dąbrowska Szkoła Górnicza, popularnie zwana „Sztygarką”, od początku swego istnienia, jako kontynuatorka Szkoły Akademiczno-Górniczej w Kielcach, miała ambicje naukowe. Dlatego też gromadzono w niej kolekcję mineralogiczną, a wykładowcy i elewi mogli korzystać z biblioteki, głównie o charakterze technicznym. Pierwotnie przekazano do niej zbiory biblioteki Zarządu Zachodniego Okręgu Górniczego. pieczecDąbrowskie biblioteki, które mają górniczy rodowód, przed laty opisał Jan Ziemba. Był on publicystą i historykiem, a jednocześnie nauczycielem „Sztygarki” oraz autorem monografii tej szkoły. W bibliofilskiej broszurze Najstarsze biblioteki Dąbrowy Górniczej, wydanej w1982 roku, Jan Ziemba zamieścił jako ilustrację kartę tytułową jednej z zachowanych ówcześnie książek dawnej Biblioteki Zarządu Górniczego w Dąbrowie. Na tej ilustracji widoczna jest okrągła pieczęć Biblioteki Szkoły Górniczej – pisana cyrylicą wraz z górniczym godłem. Ten znak własnościowy zachował się na niewielu książkach, w większości wydanych w carskiej Rosji.

Na bibliotece i jej księgozbiorze odbijały się tragiczne koleje losu, będące udziałem szkoły: rewolucja 1905, a także I i II wojna światowa (wtedy to zawieszono jej działalność edukacyjną). Największe straty poniosła biblioteka Państwowej Szkoły Górniczej i Hutniczej im. Stanisława Staszyca (nazwa z okresu międzywojnia) w czasie okupacji hitlerowskiej. Podobnie jak inne polskie szkoły średnie, „Sztygarka” została zlikwidowana i zamieniona na warsztaty mechaniczne, włączone w struktury dawnej Huty Bankowej. Po wojnie, z chwilą ponownego otwarcia szkoły, również biblioteka doczekała się wznowienia swojej działalności. Z wielkim zaangażowaniem pracownicy zaczęli kompletować rozproszony księgozbiór. Często odnajdywali pojedyncze egzemplarze w najdziwniejszych miejscach, poukrywane w ten sposób przed zniszczeniem. Jak pisze Jan Ziemba, wiele osób przynosiło wówczas książki z księgozbioru przedwojennego, a na przestrzeni kilkunastu lat udało się zgromadzić całkiem bogaty zbiór. W latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku dokonano jego skontrum, przeznaczając na makulaturę wiele książek o zdezaktualizowanych treściach (z ówczesnego punktu widzenia). Wówczas, wiele cennych pozycji uległo bezpowrotnemu zniszczeniu. Z chwilą likwidacji szkoły w roku 1968, biblioteka Technikum Górniczego im. S. Staszica (kolejna nazwa „Sztygarki”) uległa podzieleniu pomiędzy Filię Politechniki Śląskiej, Technikum Górnicze w Sosnowcu oraz Zasadnicze Szkoły Górnicze kopalń: „Gen. Zawadzki” i „Mortimer”. Ponownie szkoła wznowiła działalność w roku 1985, a w 1987 otwarto Ośrodek Muzealno-Dydaktyczny.
Co zatem obecnie zostało z dawnych zbiorów Państwowej Szkoły Górniczej i Hutniczej (Biblioteki Uczniowskiej i Biblioteki Nauczycielskiej) tu na miejscu, w murach dawnej dąbrowskiej szkoły górniczej? Na pewno nie jest tego zbyt wiele, w porównaniu z przedwojenną książnicą. Na pojedyncze książki z pieczęcią biblioteki PSGH czasem można trafić na aukcji internetowej „Allegro”, bądź w … skupie makulatury, skąd dzięki uprzejmości różnych osób trafiają z powrotem do bibliotek Muzeum Miejskiego „Sztygarka” i Zespołu Szkół Zawodowych „Sztygarka” im. St. Staszica.

podrecznikWśród ocalałych perełek górniczego księgozbioru ze zbiorów muzealnej biblioteki, które mają związek z działalnością międzywojennej „Sztygarki” są zarówno podręczniki autorstwa wykładowców Szkoły Górniczej (por. fot) jak i książki, które były własnością dr. Adama Piwowara –  pierwszego prezydenta Dąbrowy Górniczej, a zarazem absolwenta i nauczyciela „Sztygarki”. Później wspomniane książki znalazły się w posiadaniu jego ucznia i asystenta – profesora Edwarda Ciuka, który związany był warszawskim Państwowym Instytutem Geologicznym. Po śmierci tego ostatniego księgozbiór ze stolicy powrócił do Dąbrowy Górniczej w wiadome nam miejsce…

 Jak ktoś powiedział „Kochajmy książki, które są duszą szkół. Martwe są bowiem szkoły, których nie ożywiają książki.” Również losy tych ostatnich zależą od czytelnika, bo trudno przewidzieć, która do niego trafi i przemówi… „Pro captu lectoris habent  sua fata libelli”

 

Magda Cyankiewicz (Muzeum „Sztygarka”)

Anita Ciernik (ZSZ „Sztygarka”)

                                                                                             

 

 

Archiwalne wydawnictwa muzealne, wybrane publikacje książkowe pracowników

Muzeum Miejskiego „Sztygarka”

(Książki dostępne w Bibliotece Muzeum)

 

Archeologiczne i historyczne ślady górnictwa i hutnictwa na terenie Dąbrowy Górniczej i okolic, red. D. Rozmus, Kraków 2004.

 Bodnar R. , Krudysz L., Rozmus D. , Szmoniewski B., Wczesnośredniowieczna ceramika szkliwiona z Dąbrowy Górniczej – Łośnia: „Skarb hutnika” („Zeszyty Łosieńskie” nr  1), red. Rozmus D., Szmoniewski B., „Księgarnia Akademicka”,  Kraków – Dąbrowa Górnicza 2006.

Bodnar R., Rozmus D., Szmoniewski B., Wczesnośredniowieczne odważniki z Dąbrowy Górniczej – Łośnia i ich rola we wczesnośredniowiecznej gospodarce [wersja dwujęzyczna polsko–angielska], („Zeszyty Łosieńskie” nr 2), red. D. Rozmus, B. Szmoniewski, „Księgarnia Akademicka”,  Kraków – Dąbrowa Górnicza 2007.

Cmentarze żydowskie w Dąbrowie Górniczej i Sławkowie, pod red. D. Rozmusa, L. Hońdo, „Księgarnia Akademicka” Kraków 2004.

 „Echo dawnych Strzemieszyc”, pod red. J. Kmiotka, [J. Przemszy – Zielińskiego], D. Kmiotka, A. Rybaka, cz. I – VII, Dąbrowa Górnicza 1998 – 2010.

Gospodarka nad Przemszą i Brynicą od pradziejów do początków XX wieku w świetle badań  interdyscyplinarnych, pod red. D. Rozmusa i S. Witkowskiego, Sosnowiec 2009.

Kosakowski S., Młyny wodne i dawne urządzenia hydrotechniczne w krajobrazie kulturowym Zagłębia Dąbrowskiego, Dąbrowa Górnicza 2008.

Klub Kronikarzy Zagłębia Dąbrowskiego im. Jana Przemszy-Zielińskiego (za 2000 r.), Dąbrowa Górnicza – Sosnowiec 2006.

Krajniewski J., Od Jastrzębia do Pioniera. Z dziejów sportu  ujejskiego sportu, Dąbrowa Górnicza 2010.

Kuśpiel G., Zając M., Tyc J., Zamknąć chwilę w obiektywie [katalog wystawy], Sosnowieckie Centrum Sztuki – Zamek Sielecki, Sosnowiec  2005.

Kuśpiel G., Wyprawy pasje moje… „Dąbrowski Magazyn Historyczny”, zesz. nr 2., TPDG,  Dąbrowa Górnicza 2006.

Markiewicz L., Michał Spisak 1914 – 1965, Dąbrowa Górnicza 2005.

Maciejewski J., Saga o 1 Pułku Ułanów Krechowieckich im. Pułkownika Bolesława Mościckiego, Dąbrowa Górnicza 2003.

Muzealne malowanie,  Dąbrowa Górnicza 1999.

Muzeum Miejskie „Sztygarka” 1912-2002, Dąbrowa Górnicza 2002.

Państwowe górnictwo galmanu na terenie Dąbrowy Górniczej w XIX wieku ze szczególnym uwzględnieniem strzemieszyckiego ośrodka górnictwa galmanu,  praca zbior. pod red. A. Rybaka, Dąbrowa Górnicza 2002.

 Piwowarowie. Materiały pokonferencyjne, pod red. D. Micur, Dąbrowa Górnicza 2009.

Starościak W., Ziemba M., Dąbrowa Górnicza. Szkic monograficzny, Dąbrowa Górnicza 1998.

Starościak W., Dzieje Gołonoga w zarysie, („Dąbrowski Magazyn Historyczny”, z. 1) TPDG Dąbrowa Górnicza 2002.

 Starościak W., Od Dąbrowy do Dąbrowy Górniczej 1755 – 1916, („Zeszyt Muzealny” nr 1), Dąbrowa Górnicza 1996.

Starościak W., Z dziejów Prywatnego Gimnazjum i Liceum Żeńskiego im. Emilii Zawidzkiej i Państwowego Gimnazjum i Liceum Męskiego im. Waleriana Łukasińskiego w Dąbrowie Górniczej, wyd. 2 rozsz., Dąbrowa Górnicza 2005.

Strzemieszyce – moja mała Ojczyzna. 60 lat Liceum Ogólnokształcącego im. K. K. Baczyńskiego w Strzemieszycach. („Zeszyt Muzealny” nr 9), Dąbrowa Górnicza 2007.

Rozmus D., DE JUDEORUM ARTE SEPULCRALI, Motywy artystyczne w żydowskiej sztuce sepulklarnej, „Księgarnia Akademicka”, Kraków 2005.

Rozmus D., Tokaj J., Oblicza św. Wojciecha na monetach Bolesława Kędzierzawego, („Zeszyty Łosieńskie” nr 3), „Księgarnia Akademicka” Dąbrowa Górnicza – Kraków 2010.

Rybak A., Najciekawsze zabytki i pomniki Dąbrowy Górniczej. TPDG, Dąbrowa Górnicza 2006.

Rybak A., Wpisani w historię Dąbrowy Górniczej….„Dąbrowski Magazyn Historyczny”, Zesz. nr 3., Towarzystwo Przyjaciół Dąbrowy Górniczej, Dąbrowa Górnicza 2005.

Rybak A., Z dziejów oświaty na terenie Strzemieszyc Małych 1820 – 2000, Dąbrowa Górnicza 2002.

Trzewiczek M., Dzieje Łęki i Parafii p.w. Najświętszej Marii Panny. Wydanie jubileuszowe z okazji 100-lecia Parafii 1904 – 2004, Dąbrowa Górnicza 2004.

Wielokulturowość Zagłębia DąbrowskiegoRegionalizm w szkolnej edukacji, t. III, pod red. D. Rozmusa i S. Witkowskiego, Sosnowiec, Dąbrowa Górnicza i in., 2009.

Wronkowicz A., Łęczanie, („Zeszyty” vol. V ), Dąbrowa Górnicza 2001.

Wójcik A. J. , Zachodni Okręg Górniczy. Studia z dziejów geologii i górnictwa w Królestwie Polskim, PAN, Instytut Historii i Nauki, Warszawa 2008.

Z dziejów Zagórza  (Regionalizm w szkole i edukacji, t. II) red. D. Rozmus, S. Witkowski, Wyższa Szkoła „Humanitas” w Sosnowcu, Sosnowiec 2008.

Z dziejów Żydów w Zagłębiu,  red. D. Rozmus, S. Witkowski, Muzeum w Sosnowcu, Sosnowiec 2006.

Zeszyty Muzeum Miejskiego „Sztygarka”, Vol. 1 – 5, Dąbrowa Górnicza 1999 – 2002.